Wskazania
- obiektywna rejestracja i obserwacja zmian na dnie oka:
- powikłań cukrzycy (retinopatia cukrzycowa),
- znamion barwnikowych (profilaktyka nowotworu złośliwego: czerniaka – melanoma)
- obiektywna rejestracja i obserwacja tarczy nerwu wzrokowego (jaskra)
Przeciwwskazania
Brak przeciwwskazań medycznych, z wyjątkiem oczu, w których nieprzejrzyste ośrodki optyczne uniemożliwiają zarówno oglądanie, jak i fotografowanie dna oka.
Fotografia dna oka może być wykonywana u osób w każdym wieku, a także u kobiet ciężarnych.
U małych dzieci ze względu na możliwość braku współpracy badanie wykonuje się rzadko.
Badanie może być powtarzane wielokrotnie.
Pomimo właściwej kontroli glikemii, każdy chorujący na cukrzycę jest zagrożony powikłaniami ocznymi, dlatego ważne są regularne badanie okulistyczne pozwalające ocenić stadium rozwoju retinopatii. Dzięki regularnym wizytom lekarze w zależności od zaawansowania retinopatii i obecności klinicznie znamiennego obrzęku plamki podejmują decyzje terapeutyczne.
Najpoważniejszym schorzeniem oczu towarzyszącym cukrzycy jest retinopatia cukrzycowa. Dotyczy ona siatkówki – niezwykle ważnej części oka odpowiedzialnej za odbiór i przetwarzanie bodźców. Początkowe stadia tego schorzenia mogą przebiegać bezobjawowo, jednak nie leczone prowadzą do znacznego pogarszania ostrości wzroku, a nawet ślepoty. Aby zapobiec najpoważniejszym konsekwencjom, należy poddawać się okresowej kontroli okulistycznej.
Zmiany dotyczą nie tylko siatkówki, cukrzyca przyspiesza również wystąpienie zaćmy. Początkowe stadia, jak już wspomniano, mogą przebiegać bezobjawowo. Przymglone widzenie, wahania ostrości wzroku zależne od poziomu cukru we krwi, a także upośledzenie widzenia barwy czerwonej i zielonej to objawy, które powinny nas zaniepokoić i dlatego pacjent przynajmniej raz w roku powinien być zbadany przez okulistę.
1. Osoby z cukrzycą typu 1- pierwsze badanie okulistyczne powinno się odbyć ciągu 5 lat od momentu zachorowania, a następnie raz w roku przypadku zmian,
2. Osoby z cukrzycą typu 2- badanie musi być wykonane już w momencie zdiagnozowania cukrzycy, a następnie raz w roku,
3. Pacjentki, które planują zajść w ciążę powinny się skontrolować okulistycznie przed zajściem w ciążę, a następnie w pierwszym trymestrze ciąży.
Badaniem dna oka wykonuje lekarz okulista za pomocą oftalmoskopu Oceniana jest również ostrości wzroku, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, przejrzystość soczewki.
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne rekomenduje także badanie za pomocą fundus kamery. Pacjent otrzymuje kolorową fotografię dna oka opisaną przez lekarza okulistę z ewentualnymi zaleceniami.
W wypadku wystąpienia pierwszych zmian w siatkówce należy wykonać angiografię fluoresceinową – AF (po podaniu kontrastu dożylnego)oraz SOCT celem monitorowania stanu plamki żółtej.
Retiopatia cukrzycowa nieproliferacyjna
Przyczyną patologicznych zmian w siatkówce jest wzrost przepuszczalności naczyń siatkówki – mikroangiopatia. Prowadzi to do powstania wybroczyn, wysięków oraz mikrotętniaków, które są widoczne oftalmoskopowo podczas badania okulistycznego.
Retinopatia cukrzycowa proliferacyjna
W przypadku niewłaściwej kontroli poziomu cukru lub innych towarzyszących schorzeń ogólnych, najczęściej nadciśnienia tętniczego, stan ten może przejść w stadium retinopatii cukrzycowej proliferacyjnej. Ta postać retinopatii jest bardzo niebezpieczna dla narządu wzroku, gdyż niedotleniona siatkówka produkuje czynniki wzrostu naczyń i powstają nowe niepełnowartościowe naczynia.
Obie postacie mogą przebiegać z obrzękiem plamki – makulopatia cukrzycowa.
Leczenie początkowych zmian ogranicza się do regularnej kontroli okulistycznej, a także stosowania leków uszczelniających naczynia krwionośne.
Najczęstszą metodą leczenia retinopatii jest zabieg fotokoagulacji siatkówki za pomocą lasera. Świetne rezultaty w leczeniu proliferacyjnej retinopatii cukrzycowej oraz cukrzycowego obrzęku plamki (DME), który może rozwinąć się w każdej postaci retinopatii cukrzycowej, dają iniekcje doszklistkowe z preparatów anty-VEGF. Często obie metody stosuje się równocześnie. Bardziej zaawansowane postaci retinopatii leczone są chirurgicznie za pomocą witrektomii, której celem jest usunięcie patologicznych zmian z siatkówki i ciała szklistego.
- wylew krwi do ciała szklistego – patologiczne naczynia często pękają i powodują krwawienie – do czasu wchłonięcia krwi ostrość wzroku jest bardzo upośledzona,
- trakcyjne odwarstwienia siatkówki – patologicznym naczyniom towarzyszy rozplem tkanki włóknistej, która obkurczając się pociąga siatkówkę, co prowadzi do jej odwarstwienia,
- jaskra – patologiczne naczynia mogą rozwijać się w kącie przesączania-strukturze odpowiedzialnej za odprowadzanie cieczy wodnistej – co powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego i uszkodzenia nerwu wzrokowego,
- spadek ostrości wzroku – odwarstwienie siatkówki, jaskra, zaćma, zanik nerwu wzrokowego mogą doprowadzić w krańcowych stadiach retinopatii cukrzycowej do ślepoty.