Okulistyka dziecięca

BADANIA WZROKU U DZIECI

Warunkiem właściwego rozwoju widzenia jest sprawny układ wzrokowy czyli zdrowa gałka oczna, nerw wzrokowy, droga wzrokowa i odpowiednie części kory mózgowej. Umiejętności widzenia uczymy się całe życie, ale za najważniejszy okres jej rozwoju uważa się pierwsze dwa lata życia.

Gałka oczna podlega intensywnemu wzrostowi podczas rozwoju osobniczego od momentu narodzin do 21 roku życia Na wielkość gałki oraz refrakcję oka wpływ mają przede wszystkim czynniki genetyczne, w mniejszym stopniu – czynniki środowiskowe (telewizja, komputer).

Rozwój oka ludzkiego przebiega w sposób zaprogramowany, aby stan miarowości wytworzył się w późnym dzieciństwie i trwał przez całe życie…

• Obecnie zbyt późno diagnozuje się wadę wzroku u dzieci. Widzenie rozwija się tylko do 7 roku życia i niewykryta na czas wada wzroku może doprowadzić do rozwoju niedowidzenia i zaburzeń widzenia przestrzennego, co w przyszłości komplikuje podjęcie nauki i pracy w zawodzie.

• Jedynie 20 % dzieci przedszkolnych i szkolnych ma wykonywane kontrolne, przesiewowe badanie wzroku. Najczęściej jest to w momencie rozpoczęcia nauki szkolnej i pojawienia się trudności z czytaniem i pisaniem. Tymczasem wśród dzieci przedszkolnych 15% ma zaburzenia widzenia: 20% wadę refrakcji, 5% niedowidzenie, 4% chorobę zezową.

• Różna wada wzroku w obu oczach dziecka, czyli różnowzroczność może doprowadzić do niedowidzenia w oku słabszym, niepoddającemu się leczeniu (tzw. leniwe oko).

• Wczesne dobranie okularów dla dziecka, zapobiega powstawaniu zeza i nieodwracalnym zmianom w narządzie wzroku.

Badania aparatem Plusoptix

• Plusoptix A12C to najnowsza wersja autorefraktometru pediatrycznego.

• Badanie można wykonywać już u dzieci w 3 miesiącu życia. Samo badanie wady wzroku nie wymaga porażenia akomodacji.

• Ocena przezierności ośrodków optycznych i dna oka zwłaszcza u małych dzieci wymaga jednak rozszerzenia źrenic.

• Czułość badania refrakcji wykonywana urządzeniem Plusoptix wynosi 98%. a zakres badanej refrakcji wynosi od -7,0 do +5,0 Dioptrii sferycznych i -/+5,0 Dioptrii cylindrycznych

CHOROBY OCZU I WADY WZROKU U DZIECI

…Kiedy zgłosić się do okulisty ?

Pierwszy kontakt małego dziecka z okulistą powinien mieć miejsce po ukończeniu TRZECIEGO MIESIĄCA ŻYCIA. Badanie wzroku u niemowląt i bardzo małych dzieci, z którymi kontakt werbalny jest jeszcze niemożliwy, nastręcza wiele problemów i dlatego, by wykonać to badanie, maluchom podaje się krople porażające akomodację oka. Samo badanie jest niebolesne i nie ma negatywnego wpływu na ich narząd wzroku, natomiast jest niezmiernie ważne, pozwala bowiem wykluczyć tak poważne schorzenia oczu jak retinopatię wcześniaków, zaćmę wrodzoną czy nowotwory oka – siatkówczaka, na przykład retinoblastomę. Wczesne wykrycie schorzenie pozwala na natychmiastowe podjęcie działań leczniczych, co zwiększa szansę na późniejsze prawidłowe widzenie.

Kolejne badanie powinno być przeprowadzone U 2-LATKA. Badanie autorefraktometrem Plusopix umożliwia wczesne wykrycie wady refrakcji. Dzięki czemu istnieje możliwość wyrównania wady wzroku głównie nadwzroczności i związanego z nią zezowania, niebezpiecznej dla oczu różnowzroczności ,astygmatyzmu,rzadziej krótkowzroczności .Wczesne badania pozwalają wykryć wady wrodzone, dziedziczone genetycznie, które nieleczone mogą stać się przyczyną poważniejszych schorzeń, takich jak choroba zezowa czy trwałe niedowidzenie. Dzieci cierpiące na niedowidzenie jednego oka mogą wykonywać ćwiczenia korygujące tą wadę. Polegają one na zasłanianiu w okularach korekcyjnych zdrowego oka, co skutkuje poprawą tego słabszego, które w ten sposób zmuszane jest do pracy.

W WIEKU 4 LAT przeprowadza się tak zwane badania bilansowe. Są one bardzo istotne, gdyż dziecko z nierozpoznaną i nieskorygowaną wadą wzroku może mieć gorsze wyniki w nauce, pogarszać się może również jego ogólny rozwój psychoruchowy. Ponadto nierozpoznana wada wzroku u małych dzieci może prowadzić do poważnych, trudnych w leczeniu problemów ze wzrokiem w dorosłym życiu

Następny etap życia dziecka, to WIEK 6 LAT, czas rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej. I właśnie wtedy powinno się wykonać kolejne badanie okulistyczne. Jeśli okulista stwierdzi wadę wzroku, to należy ją natychmiast skorygować szkłami okularowymi lub u starszych dzieci soczewkami kontaktowymi a badania kontrolne powinny się odbywać co pół roku. Jeśli nie ma zastrzeżeń co do stanu narządu wzroku to kolejne badanie okulistyczne powinno odbywać się raz w roku . Niezależnie od wyników poprzednich badań dzieci powinny podlegać badaniom wzroku raz w roku

KIEDY ZGŁOSIĆ SIĘ DO OKULISTY?

OKRES NOWORODKOWY (1 miesiąc życia)

• gdy występuje widoczna różnica w wielkości gałek ocznych, wyglądzie oczu i powiek np. przymglona rogówka, biała źrenica, nierówne źrenice, nierówna szerokość szpary powiekowej;
• gdy oczy są w mimowolnym ruchu, cały czas „pływają” w różnych kierunkach (może to być oczopląs wrodzony);
• gdy zamiast łez pojawia się inna wydzielina np.. ropa;
• dziecko nie patrzy na twarze bliskich osób;
• często ma zamknięte oczy;
• opadają powieki podczas otwierania oczu;
• gałki oczne lub jedno oko odchylają się przez cały czas od właściwego ułożenia w kierunku nosa, skroni, czoła;
• występuje lub pojawił się oczopląs tylko jednego oka;
• oczy są zaczerwienione, łzawią bez „powodu”;
• dziecko często uciska oczy piąstkami.

UWAGA
Do okulisty należy zgłosić się zawsze w 3 ,8 12 tygodniu życia w przypadku podejrzenia retinopatii wcześniaczej (dzieci z niską wagą urodzeniowa. przedwcześnie urodzone, po fototerapii i inne zgodnie z zaleceniami neonatologa) oraz w pierwszym miesiącu życia dziecka jeżeli występują lub występowały w rodzinie takie choroby, jak: zaćma wrodzona, jaskra wrodzona, siatkówczak

OKRES NIEMOWLĘCY

1-3 miesięcy

• nie skupia wzroku lub słabo fiksuje na twarzy rodzica;
• nie uśmiecha się w odpowiedzi na uśmiech;
• wyraźnie patrzy tylko jednym okiem (ustawia głowę w jedną stronę);
• źle reaguje (nadwrażliwość) na światło, mruży oczy, zamyka je lub zaciska silnie powieki;
• reaguje z opóźnieniem na pokazywane zabawki;
• reaguje na bodźce lub ruch nie na wprost twarzy ale z boku głowy, w jej górnej bądź dolnej części;
• przygląda się własnej ręce tylko po jednej stronie ciała;
• nie nawiązuje kontaktu wzrokowego;
• nie odwzajemnia uśmiechu;
• oczy często zezują lub poruszają się niezależnie od siebie;
• oczy drgają w poziomie, pionie bądź naprzemiennie.

3-5 miesięcy

• dziecko nie skupia wzroku na osobach;
• nie skupia wzroku na zabawkach;
• nie wyciąga ręki w kierunku zabawki;
• słabo interesuje się otoczeniem;
• nie reaguje na odbicie w lustrze;
• występują nietypowe zachowania (np. kiwanie się).

5-7 miesięcy

• brak lub słaba koordynacja oko-ręka;
• słaba fiksacja;
• brak zbieżności;
• preferencja jednego oka

7-12 miesięcy

• nie interesuje się nowymi zabawkami;
• nie patrzy na zabawki, którymi się bawi;
• nie interesuje się małymi zabawkami, nie zauważa ich (piłeczki, cukierki);
• nie skupia wzroku na zabawkach oddalonych o np. 1-2 metry;
• nie interesuje się otoczeniem;
• nie obserwuje domowników;
• słaby rozwój motoryczny;
• opóźniona koordynacja ruchów głowy i oczu

1 rok – do 3 lat

• brak prawidłowych (płynnych, ciągłych) ruchów śledzących oczu;
• słabe zainteresowanie otoczeniem;
• podczas chodzenia dziecko potyka się o meble, zabawki, progi;
• powolne, niechętne przemieszczanie się z jednego
  pomieszczenia do drugiego

OKRES PRZEDSZKOLNY
3-6 lat

• dziecko ma trudności z rozróżnianiem: figury od tła, kształtów, wielkości, barw;
• trudności z widzeniem szczegółów na obrazkach
• nie nazywa kolorów;
• przechyla głowę w bok lub nienaturalnie układa ciało podczas oglądania TV, książki;
• mruży oczy, marszczy twarz gdy obserwuje obiekty z dalszej odległości;
• ma trudności z prostymi czynnościami ruchowymi (np. chwytanie i rzucanie piłki oraz śledzenie toru jej ruchu);słabo posługuje się ołówkiem, kredką, łyżką;
• szybko męczy się po okresach koncentracji wzrokowej;
• ma bóle głowy, nudności, pieczenie i swędzenie oczu;
• zgłasza zamazywanie i rozmywanie obrazu, podwójne widzenie.

OKRES WCZESNOSZKOLNY 6-8 lat

• dziecko myli takie same cyfry i litery;
• opuszcza litery w wyrazach podczas czytania;
• nie widzi liter i cyfr z odległości kilku metrów;
• źle widzi z bliskich lub dalekich odległości;
• czyta, pisze z głową bardzo blisko tekstu;
• mruży oczy, zasłania oko podczas pisania w zeszycie lub przepisywania z tablicy;
• szeroko otwiera oczy, trze oczy;
• zamyka lub zakrywa jedno oko;
• zmienia końcówki wyrazów, pomija lub dodaje literki przy czytaniu i przepisywaniu;
• ma trudności z pisaniem w zeszytach.

Dbanie o oczy i narząd wzroku wymaga profilaktycznego badania oczu przez lekarza okulistę przynajmniej jeden raz w roku a w każdym przypadku stwierdzenia nieprawidłowości i zaburzeń widzenia częściej , zgodnie z zaleceniami specjalisty .

Rozwój widzenia

OKRES NOWORODKOWY 1 miesiąc życia

• pojawia się odruch rogówkowy;
• reakcja źrenic na światło;
• odruchowe zamykanie lub zaciskanie powiek pod wpływem silnego światła skierowanego na twarz dziecka;
• pierwsze ruchy sakkadowe;
• dziecko wybiera i preferuje twarz człowieka;
• uważne wpatruje się w twarze najbliższych osób z odległości 15-40 cm, lubi zmienną mimikę twarzy i próbuje ją naśladować; (fiksacja czasami pojawia się później);
• posługuje się raz jednym, raz drugim okiem;
• lubi kontury, proste pionowe i poziome wzory, duże rozmiary (najlepiej czarno-białe).

OKRES NIEMOWLĘCY
1-3 miesięcy

• dziecko wpatruje się w źródła światła, jasne ściany, okna;
• śledzi poruszające się źródło światła od środkowej linii ciała na zewnątrz (lepiej w poziomie niż pionie i ukośnie);
• fascynuje się różnymi źródłami światła, błyszczącymi przedmiotami i jaskrawymi kolorami;
• dłużej wpatruje się w twarze osób najbliższych;
• przygląda się własnej ręce;
• spogląda do góry na zabawki;
• przenosi spojrzenie (kieruje oczy) w kierunku źródła dźwięku;
• rozwija się koordynacja obu gałek ocznych (w tym okresie życia dziecko może okresowo zezować);
• pojawiają się zbieżne ruchy gałek ocznych;
• podąża wzrokiem za poruszającą się zabawką (40-60 cm od oczu w prawą i lewą stronę);
• odwzajemnia uśmiech.

3-5 miesięcy

• dziecko skupia wzrok (fiksuje) na przedmiotach z odległości ok. Im;
• bada i „ogląda” własne ręce;
• ustawia oczy centralnie;
• przenosi spojrzenie z ręki na obiekt;
• widzi barwy;
• lubi grzechotki, gryzaki, zabawki piszczące, wyciąga rękę w ich kierunku, chwyta je, szczególnie wtedy, gdy znajdują się w zasięgu jego rąk;
• przekłada zabawkę z ręki do ręki;
• pojawia się akomodacja z odległości 13-50 cm;

5-7 miesięcy

• dziecko patrzy na zabawki pokazywane w całym obszarze pola widzenia (prawa-lewa, góra-dół);
• wyrzuca zabawki i patrzy, gdzie upadły;
• rozwija się koordynacja oko-ręka;
• doskonali się fiksacja
• następuje koordynacja większości odruchów obuocznych;
• reaguje odmiennie na zmieniający się wyraz twarzy rodzica.

7-12 miesięcy

• dziecko interesuje się drobnymi przedmiotami lub detalami w przedmiotach;
• fiksuje wyraz twarzy i naśladuje go;
• płynnie śledzi wzrokiem;
• przechyla głowę żeby spojrzeć w wybranym kierunku;
• lubi różne kształty i formy geometryczne;
• rozwinięte widzenie obuoczne.

od 1 do 3 lat

• śledzi wzrokiem w pełnym zakresie ruchu i wg potrzeb;
• doskonali się koordynacja wzrokowo ruchowa i manipulacja;
• rozróżnia i identyfikuje znajome przedmioty, lubi układanki przedmiotowe i obrazkowe;
• lubi zabawy w chowanego z zabawkami i ludźmi.

OKRES PRZEDSZKOLNY
3-5 lat

• dziecko zna figury geometryczne;
• rozpoznaje barwy i odcienie barw, nazywa je;
• wyraźnie widzi i nazywa szczegóły na obrazkach;
• dopasowuje takie same litery, cyfry;
• sortuje przedmioty, grupuje, dzieli na kategorie wg wielkości, barwy, długości;
• rozpoznaje przedmioty na obrazkach widziane pod różnym kątem z bliska i z daleka;
• mówi na temat tego co dzieje się na obrazkach (układa historyjki obrazkowe);
• rozwija się wzrokowa orientacja przestrzenna